رادیوگرافی های تشخیصی برای ضایعات و بیماری های مختلف در ناحیه فک و صورت
رادیوگرافی های تشخیصی برای ضایعات و بیماری های مختلف در ناحیه فک و صورت در بندرعباس – کلینیک رادیولوژی تخصصی دهان، فک و صورت دکتر افسا
منطقه فک و صورت یکی از پیچیده‌ترین و متراکم‌ترین نواحی آناتومیک بدن است که ممکن است میزبان طیف وسیعی از بیماری‌ها و ضایعات خوش‌خیم یا بدخیم باشد. تشخیص دقیق این آسیب‌ها، بدون بهره‌گیری از روش‌های تصویربرداری پیشرفته، ممکن نیست.
رادیوگرافی‌های فک و صورت نه‌تنها به شناسایی ضایعه کمک می‌کنند، بلکه در تعیین نوع، وسعت، مرزها، تأثیر بر ساختارهای اطراف و برنامه‌ریزی درمان نیز نقش حیاتی دارند.
 |
| 1.انواع ضایعات فک و صورت |
| 2. اهداف تصویربرداری در ارزیابی ضایعات فک و صورت |
| 3.انواع تصویربرداری‌های رایج در ارزیابی ضایعات فک و صورت |
| 4. الگوهای رادیوگرافیک ضایعات مختلف |
| 5.جمع بندی |
انواع ضایعات فک و صورت
ضایعات در فک و صورت می‌توانند منشأ عفونی، کیستیک، توموری، تکاملی یا سیستمیک داشته باشند. در جدول زیر تقسیم‌بندی کلی آن‌ها آورده شده است:
| نوع ضایعه | مثال‌ها |
|---|---|
| ضایعات کیستیک | کیست رادیکولار، کیست دنتی‌جروس، کیست بوسناک |
| ضایعات توموری خوش‌خیم | آملوبلاستوما، ادنتوما، فیبروم استخوانی |
| ضایعات التهابی | آبسه، استئومیلیت، پری‌اپیکال گرانولوم |
| ضایعات بدخیم | کارسینوم سلول سنگفرشی، سارکوم، متاستاز |
| اختلالات استخوانی و تکاملی | دیسپلازی استخوانی، فیبرودیسپلازی، کرانیوفارنژیوما |
اهداف تصویربرداری در ارزیابی ضایعات فک و صورت
رادیوگرافی در این ضایعات به منظور:
- تشخیص اولیه نوع و موقعیت ضایعه
- تعیین مرزهای ضایعه و تأثیر بر ساختارهای اطراف
- بررسی تغییرات استخوانی (تحلیل یا ساخت)
- کمک به تشخیص افتراقی ضایعات مشابه
- تهیه پلان جراحی یا درمانی
انواع تصویربرداری‌های رایج در ارزیابی ضایعات فک و صورت
در جدول زیر مهم‌ترین روش‌های تصویربرداری به‌همراه کاربردهای هر کدام آمده است:
| نوع رادیوگرافی | کاربرد اصلی | مزایا | محدودیت‌ها |
|---|---|---|---|
| پری‌اپیکال | ارزیابی دقیق ضایعات اطراف ریشه | رزولوشن بالا، مناسب برای ضایعات کوچک | نمای محدود، فقط ناحیه خاص |
| پانورامیک (OPG) | نمای کلی از فک بالا و پایین | کم‌هزینه، در دسترس، پوشش وسیع | رزولوشن کمتر نسبت به CBCT |
| CBCT | ارزیابی سه‌بعدی و دقیق ضایعات استخوانی | تشخیص دقیق، اندازه‌گیری حجم و مرز ضایعه | اشعه بیشتر، هزینه بالاتر |
| CT اسکن | بررسی گسترده ضایعات بدخیم یا مهاجم | نفوذ در بافت نرم، تحلیل استخوانی واضح | دوز پرتوی بالا، هزینه بیشتر |
| MRI | ارزیابی ضایعات بافت نرم، عصب، غدد بزاقی | بدون اشعه، وضوح بالا در بافت نرم | مناسب برای ضایعات استخوانی نیست |
الگوهای رادیوگرافیک ضایعات مختلف
بر اساس نوع ضایعه، الگوی تصویری متفاوتی در رادیوگرافی دیده می‌شود:
| الگوی رادیوگرافیک | احتمال تشخیصی |
|---|---|
| ضایعه رادیولوسنت با حاشیه واضح | کیست دنتی‌جروس، کیست رادیکولار |
| ضایعه مولتی‌لوکولار با حباب صابون | آملوبلاستوما |
| مرز نامشخص و مخرب | تومور بدخیم (کارسینوم، سارکوم) |
| ضایعه رادیو اپک مرکزی | ادنتوما، استئوما |
| الگوی «پنبه‌ای» در استخوان | فیبرودیسپلازی استخوانی |
جمع بندی
در مواجهه با هر ضایعه در ناحیه فک و صورت، ابتدا تصویربرداری پایه (OPG یا پری‌اپیکال) انجام شود.
در ضایعات پیچیده، عمیق یا مهاجم، استفاده از CBCT یا CT/MRI ضروری است.
تشخیص افتراقی دقیق بر پایه ترکیب یافته‌های تصویری، بالینی و پاتولوژیک صورت می‌گیرد.
همکاری متخصصان رادیولوژی دهان و فک با جراحان فک و صورت در تصمیم‌گیری درمانی حیاتی است.
